Aanpassen aan klimaatverandering

Het klimaat verandert. Daardoor hebben we steeds vaker te maken met lange periodes van droog en soms warm weer en met heftige regenbuien en stormen. Dit zorgt ook voor problemen in woningen: hitte in huis, waterschade, stormschade en verzakking van de fundering. Huurders en verhuurders kunnen verschillende dingen doen om problemen te beperken of te voorkomen. 
Aan de ene kant proberen we klimaatverandering te beperken door minder broeikasgassen uit te stoten, maar we moeten onze huizen, gebouwen, omgeving en ook onszelf  aanpassen aan het klimaat. Dit heet klimaatadaptatie. 

Nederland is ingericht op het klimaat zoals dat 100 tot  150 jaar geleden was. De temperatuur op aarde is nu gemiddeld 1^oC hoger, in Nederland 2^oC en op de Noordpool zelfs 3^oC. Die hogere temperatuur zorgt voor extremer weer. Onze gebouwen, wegen, kanalen, rivieren, natuurgebieden en landbouwgronden kunnen dit extreme weer niet aan. Soms hebben we het zelfs zo gebouwd dat we de problemen alleen maar erger maken. En dan spreken we nog niet eens over de dieren en planten in onze omgeving. Net zoals een mens moet kunnen zweten om af te koelen, moet een stad ook kunnen zweten om niet oververhit te raken. Planten en bomen zijn heel goed in het verdampen van water waardoor de omgeving afkoelt. Maar ook vijvers, sloten, kanalen, riviertjes en waterbekkens helpen hier goed bij.  

Problemen
Er zijn drie grote problemen voor woningen in Nederland: hitte, wateroverlast en droogte.

Hitte 
Weinig groen (planten en bomen) en weinig water én veel stenen zorgen samen voor hitte bij warm weer. Stenen en asfalt nemen veel hitte op en stralen dat weer uit. Ook daken van schuren en gebouwen met bitumen zorgen voor dat hitte effect. De temperatuur op deze plekken kan wel 8 graden en hoger zijn dan de temperatuur in gebieden met weinig stenen. Dit wordt het hitte-eiland-effect genoemd.

Wateroverlast én verdroging
In Nederland hebben we te maken met verdroging én overstromingen. Vooral bij piekbuien is dat goed merkbaar. Er valt voldoende regen normaal , en toch verdroogt het land.  
Als we regenwater slim opslaan, hebben we genoeg water voor droge periodes. Je kunt regenwater in waterbekkens opslaan,  maar grond kan water ook heel goed opslaan. Door bestrating, te weinig bomen en struiken, en te weinig bodemleven (zoals wormen) kan regenwater de grond niet in. Het stroomt dan naar het laagste punt: het riool, sloten, beekjes en rivieren. Het water wordt dan afgevoerd en de bodem droogt uit. Dit kan ervoor zorgen dat gebouwen verzakken. Ook groeien bomen en planten in de buurt minder goed waardoor het probleem alleen maar groter wordt.  

Ook hebben we steeds vaker te maken met overstromingen bij zware regenval. Dit komt niet alleen door het extremere weer, maar ook omdat de bodem geen water kan opnemen door verdroging en verharding. Het riool kan bij zware buien het water niet afvoeren en daardoor kan het water huizen binnenstromen. 

Oplossingen
Er zijn een paar eenvoudige oplossingen om minder last te hebben van hitte, verdroging en overstromingen. Veel van die praktische oplossingen kunnen huurders zelf doen:
– Minder tegels, stenen en andere verhardingen
– Meer groen: gras, planten, struiken, bomen en heggen (ook goed voor biodiversiteit)
– Minder regenwater afvoeren door het riool
– Meer regenwater opvangen.

De gemeente Haarlemmermeer heeft beleid gemaakt en soms op verschillende plekken uitgevoerd om in verschillende kernen aanpassingen te doen vanwege het veranderende klimaat (zie de nota Klimaatadaptatie). De Nationale overheid beheert ongeveer de helft van de ruimte (grond en water) in Nederland en o.a. de Ministeries KGG en Infrastructuur en Waterstaat maken daarvoor beleid. De andere helft is van banken, bedrijven, scholen, woningcorporaties en bewoners. Ook zij moeten aan de slag. 

Om iets te doen hoef je geen eigenaar te zijn. Minder stenen en meer planten in de tuin of op het balkon of dak hebben al een direct effect. Zodra een hele straat, buurt of wijk wordt aangepakt, zul je het bij de eerste hittegolf of heftige regenbui al merken. 

Praktische tips
Er zijn verschillende manieren waarop je je woning kunt aanpassen aan het klimaat: 

Tips tegen hitte 
− Zorg voor zonwering aan de buitenkant, zoals een parasol, schaduwdoek of laken, (lei)bomen of klimplanten langs een draad of pergola. Voor zonneschermen en luiken heb je toestemming van je verhuurder nodig!
− Houd ramen en deuren overdag dicht en zet ’s avonds en ‘s nachts (als de temperatuur buiten lager is dan binnen) ramen en deuren tegen elkaar open en ventilatiesysteem aan. Heb je ventilatie met warmteterugwinning? Zorg dan dat de bypass aan staat bij hitte. 
− Heb je een warmtepomp of WKO (bodemenergie)? Zet deze dan op koelen i.p.v. verwarmen (veelal woningeigenaren)
− Heb je een tuin? Verwijder tegels, zorg voor planten en maak eventueel een vijver, plaats (lei)bomen
− Heb je een balkon? Zet er planten op en overweeg houten vloertegels. 

Tips tegen verdroging en wateroverlast 
− Verwijder tegels. Vooral de (terras)tegels tegen de gevel zorgen voor wateroverlast: maak een plantenborder of geveltuintje, of overweeg (een strook) grind of grastegels i.p.v. tegels.
− Zorg voor meer planten rond het huis.
− Plaats een regenton. 

Ga in gesprek 
Helpen bovenstaande tips niet genoeg? Zijn er plannen om jouw woning of buurt te vernieuwen? Of wil je meer doen dan alleen je eigen huis? Ga dan in gesprek met je buren, je verhuurder en de gemeente of kaart het aan bij de bewonerscommissie voor jouw complex of buurt. Je bereikt het meest als je niet alleen aan de slag gaat. Samen met je buren, met de bewonerscommissie of de huurdersorganisatie kom je verder. 
Ook kan je VHH vragen om mee te denken. In de Haarlemmermeer is NMCX (Natuur en milieu educatiecentrum) er voor advies over water, hitte en vergroening.

Denk aan de volgende mogelijkheden: 
− Meer bomen en struiken in de plantsoenen 
− Wateropvang in de straat 
− Afkoppelen van de regenpijpen 
− Groene daken 
− Betere isolatie van huizen 
− Buitenzonwering en dakoverstek 
− Betere ventilatiemogelijkheden. 
Bespreek het met je woningcorporatie.

Zie Klimaatadaptatiebeleid Haarlemmermeer (2022)
Ook bij de Woonbond zijn over veel praktische maatregelen op het gebied van energie en klimaat aanpassingen en adviezen te vinden.